Tai biến mạch máu não có thể khiến một người đang khỏe mạnh “ ra đi” bất cứ lúc nào. Theo chia sẻ của giám đốc Trung tâm đột quỹ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 – PGS. TS Nguyễn Văn Thông, tai biến mạch máu não (viết tắt TBMMN) là điều có thể xảy ra với bất kỳ ai. Vậy bệnh tai biến mạch máu não là gì? Nguyên nhân và triệu chứng ra sao mà lại nguy hiểm như vậy?.
Bài viết dưới đây, diendankhoedep.com sẽ giúp quý vị độc giả hiểu hơn về căn bệnh này cũng như sự nguy hiểm của nó.
Tai biến mạch máu não là gì?
Tai biến mạch máu não ( nhiều người vẫn thường hay gọi là đột quỵ) xảy ra do lượng mạch máu não bị tắc hoặc bị vỡ. TBMMN có nhiều loại tổn thương khác nhau như chảy máu não, chảy máu màng não và nhũn não hoặc phối hợp các loại. Những cơ quan hoặc các vùng cơ thể được điều khiển bởi vùng não bị thiếu máu sẽ không tiếp tục hoạt động nên người bị tai biến thường rất dễ bị tê liệt, không nói được hoặc nói ngong… thậm chí nặng nhất là tử vong.
Trên thực tế, theo thống kê tại Mỹ, có khoảng 800.000 người dân Mỹ bị tai biến mạch máu não hàng năm. Trong số đó, có xấp xỉ 137.000 người trong số đó bị tử vong và cuộc sống của những người sống sót thường mãi mãi thay đổi.
Hiện nay, có khoảng 6,5 triệu người có thể sống sót qua cơn đột quỵ. Nhiều năm trước đó, bệnh tai biến mạch máu não được coi là hoàn toàn không thể chữa trị, nhưng điều này không còn đúng nữa bởi các kỹ thuật hiện đại hiện nay.
Các loại tai biến mạch máu não phổ biến
– Do thiếu máu cục bộ: Là loại đột quỵ được gây ra bởi tắc nghẽn động mạch, thông thường, chiếm khoảng 85% số ca đột quỵ. Mặc dù có khá nhiều đánh giá trên diện rộng nhưng nhiều cơn đột quỵ của dạng này hiện vẫn chưa rõ nguyên nhân. Những loại thiếu máu cục bộ của tai biến mạch máu não phổ biến nhất là:
+ Do huyết khối: Một cục máu đông ( còn được gọi là huyết khối) hình thành tại một động mạch ở cổ hoặc não. Những động mạch này bị tích tụ bởi các mảng chất béo, được gọi là mảng bám.
+ Do tắc mạch máu: Bị tắc nghẽn bởi những cục máu đông ở đâu đó bên trong cơ thể ( chủ yếu là tim) và di chuyển đến não. Nguồn phổ biến nhất chủ yếu là nhịp tim bất thường tại hai buồng phía trên của tim (trung tâm nhĩ), có thể làm hình thành cục máu đông.
– Do xuất huyết ( chảy máu não): Xuất huyết hay còn được gọi là chảy máu. Loại đột quỵ – tai biến mạch máu não được gây ra bởi sự rò rỉ hoặc vết nứt trên một động mạch não hoặc trên bề mặt não. Những vết nứt này xuất hiện có thể do bị phình mạch ( một khu vực mỏng) hoặc do sự dị dạng của hệ thống mạch máu não trong cơ thể.
Xuất huyết não thường xuất hiện chủ yếu trong não, hoặc ở khoảng không giữa não và các lớp bảo vệ bên ngoài của nó. Trong số các trường hợp TBMMN thì có tới 15% tai biến mạch máu não là do xuất huyết.
– Cơn thiếu máu não thoáng qua: Thực chất là một cơn tai biến mạch máu não nhỏ, chỉ kéo dài khoảng vài phút, xuất hiện bởi các dòng máu bị giảm tạm thời một dòng máu để cung cấp cho một phần của não, đồng thời, không gây ra những tác dụng rõ rệt và lâu dài. Cơn máu não thoáng qua cũng được coi là dấu hiệu của tai biến mạch máu não cao hơn và cần phải được đưa đến gặp bác sĩ ngay.
Nguyên nhân của tai biến mạch máu não
Có nhiều yếu tố nguy cơ, đồng thời là nguyên nhân dẫn đến bệnh TBMMN. Những nguyên nhân này bao gồm các yếu tố có thể kiểm soát được ( có thể thay đổi) và không thể kiểm soát được ( không thể thay đổi).
– Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não ( có thể thay đổi):
+ Chứng cao huyết áp ( tai biến mạch máu não): Nguy cơ bị TBMMN bắt đầu từ việc tăng huyết áp duy trì trên mức 115/75. Cao huyết áp luôn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tai biến mạch máu não, làm tổn thương thành động mạch và có thể làm gia tăng yếu tố, nguy cơ đột quỵ lên từ 2-6 lần. Do vậy, việc kiểm soát chứng tăng huyết áp có thể giúp làm giảm những yếu tố nguy cơ đáng kể.
+ Hút thuốc lá: Theo các nghiên cứu tại Mỹ, hút thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não lên gấp 2 lần. Ngoài việc mang đến tác hại cho phổi, hút thuốc lá cũng làm tăng sự tổn thương đến thành mạch máu, khiến quá trình xơ cứng động mạch tăng lên, tim phải làm việc nhiều hơn và khiến làm tăng huyết áp.
+Cholesterol và thừa cân: Mức cholesterol từ 200 trở xuống là mức tốt nhất dành cho người trưởng thành. Nếu như bị thừa cholesterol sẽ có thể gây nên những tích tụ trên thành động mạch và dẫn đến thành động mạch bị tắc. Thừa cân cũng khiến quá trình tuần hoàn máu kém, gây nên nhiều yếu tố nguy cơ như cao huyết áp, tim mạch.
– Các nguyên nhân không thể thay đổi
Bạn có thể không thể thay đổi những nguyên nhân dưới đây nhưng vẫn có thể giảm thiểu sự ảnh hưởng của chúng lên nguy cơ đột quỵ chung bằng việc tập trung vào những nguyên nhân có thể kiểm soát trên.
+ Tuối tác: Nguy cơ mắc bệnh đột quỵ tăng gấp đôi sau 10 năm bắt đầu từ 55 tuổi. Tuy nhiên, những người trẻ cũng có thể bị tai biến mạch máu não.
+ Giới tính: Nam giới có nguy cơ đột quỵ cao hơn so với nguy cơ đột quỵ ở nữ giới.
+ Chủng tộc: Những người mỹ gốc Phi có thể bị đột quỵ não hơn so với những người da trắng.
+ Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình từng người người bị tai biến thì những người còn lại cũng sẽ có nguy cơ cao hơn.
+ Bệnh đái tháo đường: Những vấn đề về tuần hoàn có liên quan đnế bệnh đái tháo đường có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, thậm chí là khi đường huyết và insullin được kiểm soát hết sức chặt chẽ.
+ Bệnh tim mạch: Bị đau tim có thể làm tăng yếu tố nguy cơ đột quỵ.
+ Tai biến mạch máu não tái phát: Một người từng có tiền sử đột quỵ có thể sẽ có nguy cơ bị lại. Nguy cơ này sẽ kéo dài xấp xỉ 5 năm và giảm dần theo thời gian. Nguy cơ cao nhất chính là trong vòng vài tháng đầu tiên.
Ngoài những nguyên nhân kể trên, đột quỵ cũng được xác định là có liên quan đến việc sử dụng rượu bia, sử dụng thuốc tránh thai, các rối loạn về đau nửa đầu kèm hoa mắt,… Hiện vẫn chưa có chứng minh khoa học nào chỉ ra mối liên hệ trực tiếp giữa nguy cơ đột quỵ và căng thẳng.
Các dấu hiệu nhận biết tai biến mạch máu não
Mặc dù rất nguy hiểm nhưng TBMMN hoàn toàn vẫn có thể dự đoán trước, phát hiện sớm những dấu hiệu tai biến mạch máu não để có thể xử trí kịp thời, đúng cách, giúp giảm thiểu tối đa các hậu quả của bệnh. Thậm chí, rất nhiều các trường hợp đã phục hồi hoàn toàn ngay sau đó. Những triệu chứng đột quỵ não này bao gồm:
– Có cảm giác thấy đột ngột tê liệt ở mặt: Những biểu hiện dễ nhận thấy nhất chính là bị méo mặt, bị mất cân xứng, nhân trung hơi lệch qua một bên, nếp nhăn cơ mặt tại một số vùng như mũi, má, mắt bị rũ xuống.
– Cảm thấy đột ngột bị tê liệt tay hoặc chân một bên: Đây là tình trạng tay không cầm nắm chắc được các vật, chẳng hạn như cầm cốc nước uống bị rơi hoặc đang làm việc thì cảm thấy bị mất sức. Đối với mức độ nhẹ hơn thì các thao tác chân tay sẽ vụng về, khó kiểm soát hay điều khiển.
– Cảm thấy đột ngột bị khó nói hoặc không hiểu được lời nói của người khác: Miệng nói thấy tê cứng, mở khó, phải gắng sức mới có thể nói được. Khi nói sẽ thấy bị ấp úng, bị ngọng và nói không thành câu. Rất nhiều trường hợp nói linh tinh hoặc không biết mình đang nói gì.
Sơ cứu bệnh nhân tai biến mạch máu não khi mắc các dấu hiệu trên
Nếu bạn thấy có người đang mắc phải 1 trong 3 dấu hiệu trên, bạn hoặc người nhà bệnh nhân cần phải bình tĩnh, phải nhớ ngay đến các việc cần làm sau:
– Nhanh chóng gọi xe cấp cứu để đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất
– Không được tự ý cho bệnh nhân uống hoặc nhỏ thuốc hạ áp hoặc bất kỳ loại thuốc nào.
– Đặt bệnh nhân tại nơi thoáng, tại mặt phẳng nằm ngang
– Để nghiêng đầu bệnh nhân sang một bên để dịch trong miệng chảy ra ngoài, nếu có dịch nôn trớ thì phải lau sạch để bệnh nhân dễ thở, tránh dịch sặc vào đường thở.
Lưu ý: Không được di chuyển bất cứ bộ phận nào như đầu, cổ bệnh nhân, không được xoa đầu bệnh nhân hoặc cho bệnh nhân ăn uống.
Cách chăm sóc cho bệnh nhân bị tai biến mạch máu não
Đối với các trường hợp bệnh nhân bị tai biến mạch máu não nhẹ thì sau khi điều trị tại bệnh viện, bệnh nhân có thể được bác sĩ cho về nhà và được chăm sóc. Nếu như tình trạng bệnh nặng hơn thì cần phải có sự theo dõi của bác sĩ để xử lý kịp thời, tránh các biến chứng.
Việc chăm sóc người bệnh bị tai biến mạch máu não cần phải có chế độ đặc biệt từ dinh dưỡng, vận động và vệ sinh. Nếu như bệnh nhân được chăm sóc tốt thì người bệnh sẽ được cải thiện rõ rệt, ít khi bị tái phát.
– Vệ sinh cho người bị tai biến: Những người bị tai biến mạch máu não rất khó để tiểu tiện, đại tiện, vệ sinh cá nhân nên cần phải nhờ đến sự giúp đỡ của người thân.
– Tập luyện cho bệnh nhân bị tai biến mạch máu não: Rất nhiều bệnh nhân bị tai biến liệt một phần hoặc toàn bộ cơ thể. Nếu như ở dạng nhẹ, bạn hãy giúp bệnh nhân vận động, đi đứng quanh phòng để các cơ quan vận động có khả năng khôi phục lại như ban đầu. Tốt hơn hết là nên dùng rượu hoặc cồn để xoa bóp chân tay đều đặn.
– Chế độ dinh dưỡng: Tốt hơn hết nên cho người bệnh ăn thức ăn ở dạng mềm, dễ tiêu hóa để giúp cơ thể nhanh hấp thụ. Người bệnh nên được cung cấp nhiều trái cây, rau củ vào bữa ăn hàng ngày. Đặc biệt, nên lựa chọn một số loại món ăn tốt cho sức khỏe như cháo hàu, óc heo hầm thuốc bắc, nước bột vừng đen… Ngoài ra, cũng đừng quên đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ từ các nguồn thực phẩm như thịt, cá, trứng, sữa…
Người bị tai biến mạch máu não nên kiêng ăn các thức căn có nhiều muối, đồ cay nóng, các loại thức ăn có nhiều đạm, chất béo, tránh các loại thực phẩm có chứa nhiều vitamin K, không nên sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá…
Xem thêm: Bệnh Viêm mũi – xoang và cách điều trị
Điều trị tai biến mạch máu não như thế nào để đạt hiệu quả tốt?
– Tập phục hồi chức năng
Để cải thiện tình trạng tai biến mạch máu nặng, bị liệt hoặc nằm một chỗ, người bệnh nên thực hiện một số bước như sau:
+ Bắt đầu học lại cảm giác ( nếu cần): Thực hành các bài tập cơ bản để tạo cảm giác cho người bệnh bị tê liệt toàn thân hoặc không cử động được chân tay.
+ Tập các bài tập vận động nhẹ nhàng: Cần sự giúp đỡ của người thân với các động tác vận động chân, tay từ mức độ nhẹ đến tăng dần.
+ Kiên trì lặp lại các động tác cơ bản: Tốt nhất nên lặp lại những động tác cơ bản nhiều lần để giúp các cơ quan vận động, phục hồi chức năng tốt hơn.
– Phương pháp sử dụng thuốc điều trị tai biến mạch máu não
+ Thuốc Tây Y
+ Thuốc Đông y
Hiện nay, rất nhiều bệnh nhân đang sử dụng thuốc Đông y để điều trị tai biến mạch máu não như an cung ngưu hoàng hoàn, vũ hoàng thanh tâm, ngưu hoàng thanh tâm.. với cơ chế tác động sâu vào nguyên căn của bệnh. Những loại thuốc này vừa đóng vai trò là thuốc, vừa đóng vai trò là thực phẩm chức năng hỗ trợ phòng ngừa tai biến mạch máu não, phục hồi di chứng sau tai biến.
+ Một số bài thuốc dân gian hỗ trợ điều trị tai biến mạch máu não
Trên đây là những thông tin liên quan đến nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị bệnh tai biến mạch máu não do diendankhoedep.com tổng hợp, hy vọng sẽ mang đến thông tin hữu ích dành cho quý vị và các bạn.
Tham khảo bài viết: Bệnh rối loạn tiền đình là gì?